انواع آفات درخت صنوبر

درخت صنوبر شامل ۸۵ گونه مختلف است که در ایران انواع مختلفی از این گونه گیاهی یافت می شود. درخت صنوبر (Populus) از خانواده بید است و به صورت درخت و درختچه رشد می‌کند. این درخت دارای برگ‌ هایی پهن با طول و عرض تقریباً یکسان است. درختان صنوبر خزان‌ کننده، با رشدی سریع و عمری کوتاه، به اشکال ستونی و منشعب رشد می‌کنند. این درختان در مناطقی با تابستان‌ های خنک و زمستان‌ های سرد به‌ خوبی سازگار می‌شوند و اغلب در نزدیکی رودخانه‌ ها یا خاک‌ های مرطوب دیده می‌شوند. گونه‌ های متنوعی از جنس Populus مانند سپیدار (Populus alba)، پده (Populus euphratica)، سفید پلت(Populus caspica) و شالک (Populus nigra) وجود دارند. صنوبرها برای استفاده در حاشیه‌ کاری، کشت‌ های انبوه، اقلیم‌ های سرد، باغ‌ های کوهستانی و کشت‌ های موقت ایده‌آل هستند. این درختان همچنین در باغ‌ های شمال کشور و سایر مناطق به‌ عنوان باد شکن به کار می‌روند.

بررسی انواع آفات 

• آفات مکنده:

شته مومی صنوبر، که به عنوان شته آبله‌ ای یا شته تاول‌ دار صنوبر نیز شناخته می‌شود، از آفاتی است که می‌تواند به درختان صنوبر آسیب برساند. شته مومی صنوبر به دلیل ایجاد توده‌ های مومی یا تاول‌ مانند بر روی قسمت‌ های مختلف درخت، به این نام معروف است. این آفت می‌تواند به رشد و سلامت درختان صنوبر آسیب بزند. این شته با نام Phloeomyzus passerinii شناخته می‌شود. این گونه، مانند دیگر شته‌ ها، عمدتاً از طریق مکیدن شیره گیاه تغذیه می‌کند و باعث ضعف درختان می‌شود. این آفت از راسته بال‌ بالان (Homoptera) و از خانواده شته‌ ها (Aphididae) است. شته‌ ها حشرات کوچکی هستند که بیشتر با تغذیه از شیره گیاهی زندگی می‌کنند و باعث کاهش سلامت گیاه میزبان می‌شوند. این آفات در تمام نقاط کشور یافت می‌شود و به‌طور گسترده انتشار دارد، بنابراین مدیریت و کنترل این آفت در تمامی مناطق مهم است. شته مومی صنوبر به‌ ویژه در گونه‌ های Populus euramericana، Populus nigra (صنوبر سیاه یا شالک)، وPopulus deltoidesدیده می‌شود. این گونه‌ های صنوبر به‌ عنوان میزبان‌ های اصلی شته مومی هستند و بیشتر در معرض آسیب این آفت قرار دارند.

•  شته برگ تبریزی

شته برگ تبریزی، که با نام علمی Chaitophorus populeti شناخته می‌شود، از آفات درختان صنوبر است. این شته به دلیل علاقه‌ اش به درخت تبریزی و صنوبر، به نام شته برگ تبریزی شناخته می‌شود. شته برگ تبریزی، از شیره گیاه تغذیه کرده و می‌تواند باعث ضعف و بیماری درخت شود. در منابع علمی، این آفت با نام Chaitophorus populeti شناخته می‌شود. Chaitophorus به جنس آن و populeti به نوع خاص میزبان این شته اشاره دارد که عمدتاً صنوبرها به ویژه گونه سپیدار هستند. این شته از راسته بال‌ بالان (Homoptera) و از خانواده Chaitophoridae است. این خانواده از شته‌ ها غالباً به گیاهان خاصی مانند صنوبر و درختان پهن‌ برگ وابسته هستند و درختان میزبان را با مکیدن شیره‌ شان ضعیف می‌کنند. شته برگ تبریزی در تمامی نقاط کشور یافت می‌شود و انتشار گسترده‌ای دارد. این گستردگی در مناطق مختلف، کنترل این آفت را به چالشی جدی تبدیل کرده است. شته برگ تبریزی به انواع صنوبر و به‌ ویژه سپیدار (Populus alba) علاقه‌ مند است و این گونه از صنوبرها میزبان اصلی این شته به شمار می‌روند. شته برگ تبریزی دارای ویژگی‌های ظاهری خاصی است که شناسایی آن را آسان می‌کند،این شته بی‌ بال و زرد مایل به سبز است. پشت بدنش دارای لکه‌ های نسبتاً بزرگ و تیره‌ رنگ است که به رنگ سیاه نمایان می‌شوند. شاخک‌ های این شته سبز رنگ بوده، اما انتهای هر بند و بند ششم شاخک تیره است. انتهای بدن شته به رنگ سبز روشن یا گاهی کمی تیره است و دارای ساختاری به شکل دکمه است که این قسمت به‌ خوبی دیده می‌شود. شته ماده به دلیل داشتن تعداد زیادی از اعضای حسی روی ساق پای عقب و طول زیاد بند آخر خرطوم، به‌ راحتی قابل شناسایی است.

• شته پده

شته پده (Chaitophorus euphraticus) یکی از آفات صنوبرهای پده و درختان صنوبر در مناطق گرم کشور است. این شته به دلیل تمایل به تغذیه از درختان پده به نام شته پده شناخته می‌شود. این آفت روی درختان پده و برخی گونه‌ های صنوبر دیده می‌شود. این شته به راسته بال‌بالان (Homoptera) و خانواده Chaitophoridaeتعلق دارد. این خانواده از شته‌ ها عمدتاً در مناطق گرم فعالیت دارند و گیاهان میزبان خود را با مکیدن شیره گیاه تضعیف می‌کنند. شته پده بیشتر در مناطق گرم مانند خرمشهر، اهواز، مسجد سلیمان، دزفول، هفت تپه، کاشان و سایر مناطق گرمسیری کشور مشاهده می‌شود. این شته به‌طور عمده از گونه‌ های صنوبر، به‌ ویژه پده و Populus euphratica تغذیه می‌کند و از میزبان‌ های اصلی این آفت محسوب می‌شوند. شته پده دارای رنگ سبز است و به راحتی از روی رنگ بدنش قابل شناسایی است. ظاهر سبز این شته با محیط اطراف همخوانی دارد و تشخیص آن را در محیط‌ های برگ‌ دار آسان‌ تر می‌کند. شته‌ های بکرزا (تولیدمثل بدون جفت‌گیری) در خوزستان همزمان با باز شدن جوانه‌ های پده در بهار ظاهر می‌شوند و تا اواخر دی ماه در پشت برگ‌ ها و روی جوانه‌ ها به تولید مثل می‌پردازند. در ماه‌های گرم سال، جمعیت این شته کاهش می‌یابد و به مناطق خنک‌ تر و سایه‌ دار درخت پناه می‌برند تا از گرما محافظت شوند. در ماه‌ های آبان و آذر، با کاهش دما، جمعیت شته‌ ها مجدداً افزایش می‌یابد و به سمت شاخه‌ هایی که نور آفتاب بیشتری دارند، حرکت می‌کنند. از اواخر دی تا اوایل اسفند، برگ‌ های پده خزان می‌کنند و در این مدت، شته‌ های بکرزا دیگر بر روی میزبان دیده نمی‌شوند. در این زمان، تعدادی از شته‌ها در بین برگ‌ های ریخته شده، که توسط لارو پروانه‌ ها به یکدیگر چسبانده شده‌اند، یافت می‌شوند. این شته‌های بکرزا در برگ‌های ریخته‌ شده باقی می‌مانند و مسئول بقای نسل آفت در سال آینده هستند.

• شته تبریزی

شته تبریزی یا Pterocomma populeum یکی از آفات مهم برای درختان صنوبر است. نام لاتین این آفت Pterocomma populeum می باشد. این شته در تمام مناطق کشور ایران مشاهده می‌شود و به عنوان یک آفت بومی در بسیاری از نقاط دیده شده است. این شته به‌ویژه روی انواع درختان صنوبر رشد و تکثیر می‌کند. درختان صنوبر مانند Populus به دلیل بافت‌ های نرم و تغذیه‌ پذیرشان برای شته‌ ها محیط مناسبی را فراهم می‌کنند.  شته تبریزی به دو شکل بی‌ بال و بالدار دیده می‌شود. فرم بالدار این شته دارای نوارهای تیره رنگ در پشت شکم است که به‌ راحتی قابل تشخیص می‌باشد. همچنین برآمدگی‌ های پهلویی مشخصی در این فرم دیده می‌شود.
این شته‌ ها ترشحات چسبنده‌ ای تولید می‌کنند که باعث براق شدن برگ‌ ها و شاخه‌ ها می‌شود. این ترشحات شیره‌ ای موجب جلب مورچه‌ ها و حشرات دیگر می‌گردد. شته‌ها از شیره گیاه تغذیه می‌کنند و موجب ضعف شدید درختان و رنگ پریدگی برگ‌ ها می‌شوند. درختانی که به شدت مورد هجوم این شته قرار می‌گیرند، دچار زردی و خزان زودرس می‌شوند. در صورت بروز حملات شدید، شته تبریزی می‌تواند خسارت زیادی به درختان صنوبر وارد کند. این خسارت‌ ها شامل کاهش رشد، زرد شدن برگ‌ ها و ضعف عمومی درخت است که در نهایت به کاهش تولید چوب و کاهش کیفیت درختان صنوبر منجر می‌شود.کنترل این شته نیازمند استفاده از روش‌ های مؤثر مانند سمپاشی یا کنترل بیولوژیک در مواقع ضروری است تا از آسیب بیشتر به درختان جلوگیری شود.